Αλκοολόμετρα
Τα αλκοολόμετρα είναι συσκευές που υπολογίζουν το BAC λαμβάνοντας σαν δείγμα την εκπνοή ενός ατόμου. Υπάρχουν συσκευές που είναι πιστοποιημένες για χρήση από τις αρχές και συσκευές του εμπορίου για τον ερασιτέχνη χρήστη. Φυσικά, υπάρχουν και εργαστηριακές συσκευές με μεγαλύτερη ακρίβεια και κόστος. Στα Αγγλικά, το αλκοολόμετρο ονομάζεται breathanalys(z)er και με τον ίδιο τίτλο υπάρχουν και αντίστοιχα όργανα από την εταιρεία National Draeger. Παγκοσμίως, τα μηχανήματα αυτά, χρησιμοποιούν την ίδια ονομασία ως κατηγορία μηχανημάτων.
Μερικά τυπικά αλκοολόμετρα παρουσιάζονται στις παρακάτω φωτογραφίες.
Ιστορία
Το 1927 ο Emil Bogen παρουσίασε μία δημοσίευση στην οποία περιέγραφε τα εξής: μαζεύοντας αέρα σε ένα γήπεδο αμερικάνου ποδοσφαίρου και κάνοντας στη συνέχεια έλεγχο για ίχνη αιθυλικής αλκοόλης,, ανακάλυψε ότι η αιθυλική αλκοόλη που περιεχόταν σε 2 L εκπνεόμενου αέρα, ήταν λίγο περισσότερη από αυτή που περιεχόταν σε 1 cm^3 ούρων. Φυσικά, οι δυνατότητες χρήσης της αναπνοής για έλεγχο της ποσότητας αλκοόλ στο αίμα είχαν αναφερθεί από το 1874, όταν ο Anstie παρατήρησε πως, μικρές ποσότητες αιθυλικής αλκοόλης εκκρίνονταν κατά την εκπνοή.
Η πρώτη συσκευή που έκανα πραγματικότητα τις μετρήσεις αιθυλικής αλκοόλη στον εκπνεόμενο αέρα, παρουσιάστηκε το 1938 από τον Harger και ονομάστηκε “μετρητής μέθης”. Η συσκευή αυτή, συνέλεγε την αναπνοή του ατόμου που εξεταζόταν σε ένα μπαλόνι, μέσα στη συσκευή. Το δείγμα της αναπνοής, περνούσε στη συνέχεια σε ένα διάλυμα όξινου υπερμαγγανικού καλίου. Η διαπίστωση της ύπαρξης αιθυλικής αλκοόλης γινόταν με την αλλαγή χρώματος του διαλύματος. Όσο μεγαλύτερη η αλλαγή χρώματος, τόσο μεγαλύτερη η συγκέντρωση αιθυλικής αλκοόλης στην αναπνοή.
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο Dr. Robert Borkenstein, Δκτης της πολιτειακής αστυνομίας της Ιντιάνα και αργότερα καθηγητής στο Παν/μιο της Ιντιάνα, θεωρείται ο πρώτος που κατασκεύασε συσκευή που μετράει το BAC μέσω του εκπνεόμενου αέρα. Το 1954 ο Borkenstein εφεύρε το αλκοολόμετρο, που χρησιμοποιούσε οξείδωση και φωτομετρία για να καθορίσει το BAC. Στη συνέχεια, τα αλκοολόμετρα αναπτύχθηκαν χρησιμοποιώντας φασματομετρία υπερύθρου. Η εφεύρεση των αλκοολομέτρων, έδωσε στις αστυνομικές υπηρεσίες μία μέθοδο μέτρησης του επιπέδου αιθυλικής αλκοόλης στο αίμα που, δεν ήταν επώδυνη και παρεμβατική στους ανθρώπους, ενώ ταυτοχρόνως, έδινε άμεσα αποτελέσματα καθορίζοντας τα επίπεδα της αιθυλικής αλκοόλης στην αναπνοή του μετρούμενου ατόμου τη στιγμή της μέτρησης. Φυσικά, τα αποτελέσματα αυτά δε συσχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ, καθώς πολλοί παράγοντες υπεισέρχονται στα αποτελέσματα (φύλο, βάρος, γενετική προδιάθεση κτλ).
Χημικές αντιδράσεις
Όταν το εξεταζόμενο άτομο εκπνεύσει στο αλκοολόμετρο, η αιθυλική αλκοόλη που τυχόν υπάρχει στην αναπνοή του οξειδώνεται σε οξικό οξύ στην άνοδο, σύμφωνα με την παρακάτω αντίδραση:
CH
3CH
2OH(g) + H
2O(l) → CH
3CO
2H(l) + 4H+(aq) + 4e-
Στην κάθοδο, το ατμοσφαιρικό οξυγόνο μειώνεται, σύμφωνα με την αντίδραση:
O
2(g) + 4H+(aq) + 4e- → 2H
2O(l)
Αν δούμε την αντίδραση ολικά, έχουμε την οξείδωση της αιθυλικής αλκοόλης / αιθανόλη, προς οξικό οξύ και νερό, σύμφωνα με την αντίδραση:
CH
3CH
2OH(l) + O
2(g) → CH
3COOH(l) + H
2O(l)
Το ηλεκτρικό ρεύμα που παράγεται από την αντίδραση μετράται, επεξεργάζεται και παρουσιάζεται σαν μία προσέγγιση του BAC ή του BrAC, από το αλκοολόμετρο.
Σε αστυνομική χρήση
Τα αλκοολόμετρα, δεν μετράνε απευθείας το BAC, που στην πραγματικότητα απαιτεί την ανάλυση αίματος. Αντιθέτως, κάνουν εκτίμηση του BAC μετρώντας το ποσοστό της αιθυλικής αλκοόλης στην αναπνοή. Οι πιο διαδεδομένες τεχνολογίες κατασκευής αλκοολομέτρων είναι δύο:
- 1. Τα επιτραπέζια συστήματα, μεγάλου όγκου και βάρους, χρησιμοποιούν φασματομετρία υπερύθρου ή κυψέλες καυσίμων ή συνδυασμό των δύο μεθόδων.
2. Τα αλκοολόμετρα χειρός χρησιμοποιούν κυψέλες καυσίμου με ηλεκτρόδια από λευκόχρυσο.
Ανάλογα με την περιοχή χρήσης τους, τα αλκοολόμετρα χειρός, θεωρούνται από συσκευές απλής ένδειξης χρήσης αλκοόλ, έως συσκευές πλήρως αποδεκτών μετρήσεων που συνδέονται με εκπυπωτή για γραπτή παράδοση των αποτελεσμάτων και επισύναψή τους στη κλήση.
Τυπικό αλκοολόμετρο της ΕΛ.ΑΣ.:
Εμπορικές υλοποιήσεις
Τα αλκοολόμετρα που υπάρχουν στο εμπόριο καλύπτουν μία ευρεία γκάμα οικονομικών δυνατοτήτων. Έτσι, υπάρχουν για πώληση μηχανήματα εργαστηριακά, με ακρίβεια μεγαλύτερη αυτής των μηχανημάτων που χρησιμοποιεί η αστυνομία, μηχανήματα που χρησιμοποιεί η αστυνομία, αλλά συνήθως, αυτά που πωλούνται περισσότερο είναι φθηνά μηχανήματα με κόστος κάτω από 10€. Αυτές οι συσκευές, προφανώς έχουν μικρότερη ακρίβεια από τις συσκευές που χρησιμοποιούν οι Αρχές (συνήθως 2 σημαντικά ψηφία έναντι 3), δεν παρουσιάζουν την ίδια αξιοπιστία, έχουν μικρότερο εύρος μετρήσεων (μέχρι συνήθως μέχρι 2,0 g/L) αλλά εμφανίζουν μεγαλύτερη ταχύτητα και το κόστος τους μπορεί να είναι ακόμα και 1€ (για συσκευές που απλά δείχνουν με χρώμα την τάξη του BAC). Αυτές οι συσκευές βασίζονται σε έναν ημιαγωγικό αισθητήρα που, ουσιαστικά, είναι μία μεταβλητή αντίσταση.
Στις ΗΠΑ, τα αλκοολόμετρα που πωλούνται σε ιδιώτες, παίρνουν έγκριση από την FDA (αντίστοιχο του δικού μας ΕΦΕΤ), ενώ αυτά που πωλούνται στις αρχές από το Τμήμα Μεταφορών του NHTS (κάτι αντίστοιχο με το δικό μας ΥΜΕ). Έτσι, τα περισσότερα αλκοολόμετρα που αγοράζουμε κι εμείς στην Ευρώπη (και στην Ελλάδα ειδικότερα) είναι πιστοποιημένα καθώς οι πωλήσεις τους γίνονται σε παγκόσμια κλίματα. Φυσικά, οι μετρήσεις που δίνουν δε δίνουν νομικά ερείσματα στους χρήστες, αλλά αποτελούν ενδείξεις που καλό είναι να χρησιμοποιούνται συμβουλευτικά, ειδικά από τους οδηγούς.
Στη διαδικασία εγκρίσεως που ακολουθείται, απαιτείται τα αλκοολόμετρα αυτά, να ανιχνεύσουν την παρουσία αιθυλικής αλκοόλης στον εκπνεόμενο αέρα και να δώσουν τιμές αντίστοιχες με αυτές ενός προϊόντος που ήδη πωλείται. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι οι μετρήσεις είναι ακριβείς, αλλά ότι τουλάχιστον η συσκευή λειτουργεί κανονικά και πληροί τις προδιαγραφές. Προς το παρόν, καμία συσκευή που χρησιμοποιεί ημιαγωγική διάταξη δε δίνει αποτελέσματα που να αποτελούν νομικό στοιχείο, ούτε έχει γίνει αποδεκτή για χρήση από τις Αρχές. Παρ’ όλα αυτά, οι χρήστες αυτών των συσκευών, παίρνουν μία ένδειξη, κατά προσέγγιση, του BAC, οπότε υπάρχει χώρος για πώληση τέτοιων συσκευών, οι οποίες βελτιώνονται με το χρόνο και γίνονται όλο και πιο φθηνές.
Μερικές τέτοιες συσκευές παρουσιάζονται παρακάτω:
Προβλήματα
Τα αλκοολόμετρα είναι πολύ ευαίσθητα στη θερμοκρασία και δίνουν λανθασμένα αποτελέσματα αν δεν είναι σωστά διακριβωμένα λαμβάνοντας υπόψη τις εξωτερικές συνθήκες στις οποίες θα χρησιμοποιηθούν. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει και η θερμοκρασία του σώματος του εξεταζόμενου ατόμου, όπως έχει ήδη αναφερθεί. Υψηλή θερμοκρασία σημαίνει υψηλή εξάτμιση και αντιστρόφως.
Ο τρόπος που φυσάμε έχει επίσης, μεγάλη σημασία στα αποτελέσματα της μέτρησης. Μία μελέτη έχει δείξει ότι η ένδειξη μειώθηκε 11-14% αφότου ο εξεταζόμενος είχε ανέβει τις σκάλες ενός ορόφου και 22-25% αφού είχε επαναλάβει την ίδια διαδικασία. Σε άλλη μελέτη παρουσιάστηκε μείωση 15% στο BAC μετά από έντονη άσκηση ή υπερβολική πρόσληψη αέρα. Αν πάρουμε υπερβολική δόση αέρα για 20 sec, οι ενδείξεις μειώνονται κατά 32%, ενώ αν κάποιος κρατήσει την αναπνοή του για 30 sec, οι ενδείξεις αυξάνονται κατά 28%.
Μερικά αλκοολόμετρα θεωρούν ότι το μετρούμενο άτομο έχει αιματοκρίτη 47%. Ο αιματοκρίτης όμως κυμαίνεται μεταξύ 42-52% για τους άνδρες και 37-47% για τις γυναίκες. Ένα άτομο με χαμηλό αιματοκρίτη θα λαμβάνει υψηλές τιμές BAC.
Οι έρευνες που έχουν γίνει δείχνουν ότι, οι μετρήσεις εκπνεόμενου αέρα διαφέρουν τουλάχιστον 15% από την πραγματική συγκέντρωση αιθυλικής αλκοόλης στο αίμα. Το 23% των μετρήσεων αποδεικνύεται ότι είναι υψηλότερες από τις πραγματικές τιμές.
Διακρίβωση
Τα περισσότερα αλκοολόμετρα εμπορίου που χρησιμοποιούν ημιαγωγικούς αισθητήρες, παρουσιάζουν υψηλότερη τάση για μόλυνση από περιβαλλοντικούς παράγοντες και τάση να ανιχνεύουν και άλλες ουσίες εκτός της αιθυλικής αλκοόλης. Οι αισθητήρες αυτοί πρέπει να αντικαθίστανται κάθε 6 μήνες. Τα επαγγελματικά μηχανήματα που χρησιμοποιούν οι αρχές χρησιμοποιούν κυψέλες καυσίμου με ηλεκτρόδια από λευκόχρυσο που έχουν μεγαλύτερες αντοχές. Και αυτά όμως, απαιτούν βαθμονόμηση, σε μεγαλύτερα όμως διαστήματα. Πάντα, πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή.
Η βαθμονόμηση είναι μια διαδικασία αντιστοίχησης των ενδείξεων του οργάνου με γνωστές ποσότητες αιθυλικής αλκοόλης. Τα αλκοολόμετρα που χρησιμοποιούν οι αρχές θα πρέπει να περνούν συντήρηση και βαθμονόμηση σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, να φυλάσσονται και να διατηρούνται στις συνθήκες που απαιτεί ο κατασκευαστής και να χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες αυτού, για να δίνουν σωστές μετρήσεις.
Υπάρχουν δύο μέθοδοι βαθμονόμησης ενός αλκοολομέτρου: η μέθοδος του “υγρού μπάνιου” και η μέθοδος του “ξηρού αερίου”. Και οι δύο μέθοδοι απαιτούν ειδικευμένο προσωπικό και εργαστηριακό εξοπλισμό. Δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν από απλούς πολίτες και αστυνομικούς χωρίς τις απαιτούμενες γνώσεις και εξοπλισμό.
Η μέθοδος του “ξηρού αερίου” είναι πιο εύκολη και φθηνή και χρησιμοποιεί ένα δοχείο με μίγμα αιθυλικής αλκοόλης και αζώτου υπό πίεση. Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί από το ειδικευμένο προσωπικό επιτόπου και δεν απαιτεί εργαστήριο. Απαιτεί όμως πρόσβαση στο εσωτερικό του οργάνου, οπότε δεν εφαρμόζεται από αστυνομικά όργανα, από όσο γνωρίζω.
Η μέθοδος του “υγρού μπάνιου” χρησιμοποιεί ένα διάλυμα αιθυλικής αλκοόλης και νερού που βρίσκεται σε ειδικό εξοπλισμό εξομοίωσης. Η μέθοδος αυτή είναι πιο ακριβή και εφαρμόζεται μόνο σε εργαστήριο. Το διάλυμα που χρησιμοποιείται για τη βαθμονόμηση πρέπει να αντικαθίσταται συχνά και να είναι πάντοτε καινούργιο.
Μερικά αλκοολόμετρα που χρησιμοποιούν ημιαγωγικές διατάξεις, επιτρέπουν την αλλαγή του αισθητήρα χωρίς να απαιτείται βαθμονόμηση, περιορίζοντας έτσι το κόστος αποστολής και χρήσης εργαστηριακού εξοπλισμού.
Ανίχνευση άλλων ουσιών
Το μεγαλύτερο πρόβλημα των αλκοολομέτρων είναι η αδυναμία διάκρισης ουσιών, που παρουσιάζουν. Έτσι, δεν ανιχνεύουν μόνο την αιθυλική αλκοόλη, αλλά και άλλες ουσίες, με παρόμοια μοριακή δομή ή που δίνουν παρόμοιες αντιδράσεις.
Τα παλαιότερα αλκοολόμετρα περνούσαν τον εκπνεόμενο αέρα μέσα από ένα διάλυμα διχρωμικού καλίου που οξείδωνε την αιθυλική αλκοόλη σε οξικό οξύ αλλάζοντας το χρώμα του διαλύματος. Μία μονοχρωματική ακτίνα φωτός περνούσε διαμέσου του διαλύματος και ο ανιχνευτής κατέγραφε την αλλαγή στην ένταση του φωτός και έτσι, την αλλαγή του χρώματος που οδηγούσε σε μέτρηση του ποσοστού της αιθυλικής αλκοόλης στην αναπνοή. Επειδή όμως, το διχρωμικό κάλιο είναι ισχυρός οξειδωτικός παράγοντας, πολλές αλκοόλες μπορούν να οξειδωθούν δίνοντας λανθασμένα αποτελέσματα. Φυσικά, τέτοιου είδους σφάλματα είναι περιορισμένα, καθώς, ελάχιστες ουσίες που περιέχονται στον εκπνεόμενο αέρα οξειδώνονται.
Στα αλκοολόμετρα φασματομετρίας υπερύθρου, μία ακτίνα υπέρυθρου φωτός περνά μέσα από το συλληφθέν δείγμα αέρα που βρίσκεται εντός ενός χώρου στη συσκευή. Ανιχνεύεται τότε η απορρόφηση του δείγματος σαν συνάρτηση του μήκους κύματος της ακτίνας, και, κατασκευάζεται ένα διάγραμμα απορρόφησης που χρησιμοποιείται για αναγνώριση των συστατικών του δείγματος. Η απορρόφηση προκαλείται από την αρμονική ταλάντωση και την έκταση των δεσμών στα μόρια των ουσιών και εμφανίζεται σε συγκεκριμένα μήκη κύματος για κάθε ουσία. Στην αιθυλική αλκοόλη, η απορρόφηση προκαλείται από το δεσμό Ο-Η στα μικρότερα μήκη κύματος. Όσο μεγαλύτερη η απορρόφηση του φωτός, τόσο μεγαλύτερη η ποσότητα αιθυλικής αλκοόλης στο δείγμα και τόσο μικρότερη η ποσότητα του φωτός που φτάνει στον ανιχνευτή στην άλλη πλευρά του δείγματος. Υπάρχουν όμως και άλλες ομάδες, εκτός από τις αλκοόλες που προκαλούν παρόμοια απορρόφηση, όπως είναι οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες, τα καρβοξυλικά οξέα, ακόμα και οι υδρατμοί.
Ουσίες που εμποδίζουν σωστή μέτρηση
Μερικές φυσικές πτητικές ουσίες μπορεί να δώσουν λανθασμένες ενδείξεις σε ένα αλκοολόμετρο. Η ακετόνη είναι μία από αυτές. Όσοι βρίσκονται σε αυστηρή δίαιτα και οι διαβητικοί, παρουσιάζουν επίπεδα ακετόνης εκατοντάδες ή και χιλιάδες φορές υψηλότερα από τα πραγματικά. Τα αλκοολόμετρα που βασίζονται σε κυψέλες καυσίμων, όπως αυτά που χρησιμοποιεί η ΕΛΑΣ, δεν ανιχνεύουν την ακετόνη.
Μία μελέτη στην Ισπανία (και στη Βραζιλία), έδειξε ότι τα φάρμακα που χρησιμοποιούν οι ασθενείς με άσθμα προκαλούν λανθασμένες θετικές ενδείξεις στα αλκοολόμετρα.
Ουσίες που υπάρχουν στο περιβάλλον μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένες ενδείξεις BAC. Για παράδειγμα ουσίες που βρίσκονται στη βενζίνη, στα βερνίκια, στα καθαριστικά και γενικά πτητικές ουσίες, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν το BAC. Οι σύγχρονες συσκευές έχουν μειώσει στο ελάχιστο αυτά τα σφάλματα, αλλά δεν τα έχουν εκμηδενίσει.
Ομοιόσταση
Τα αλκοολόμετρα θεωρούν ότι το μετρούμενο άτομο παρουσιάζει αναλογία 2100:1 μεταξύ αλκοόλ στο αίμα και αλκοόλ στον εκπνεόμενο αέρα. Εάν το αλκοολόμετρο κάνει εκτίμηση του BAC, τότε, μετράει το βάρος της αιθυλικής αλκοόλης στον όγκο της αναπνοής και έτσι, υπολογίζει τη μάζα της αιθυλικής αλκοόλης σε 2100 mL εκπνεόμενου αέρα. Αυτή η μέτρηση βρίσκεται σε άμεση αναλογία με τη μάζα αιθυλικής αλκοόλης σε 1 mL αίματος. Έτσι, προκύπτει η αναλογία 2100:1 ανάμεσα σε αλκοόλ στο αίμα και στην αναπνοή. Παρ’ όλα αυτά, η αναλογία αυτή κυμαίνεται μεταξύ 1300:1 και 3100:1 ή ακόμα περισσότερο, ακόμα και στο ίδιο άτομο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν στην πραγματικότητα λόγο 2100:1 σύμφωνα με το νόμο του Henry που λέει ότι: όταν ένα υδατικό διάλυμα μιας πτητικής ουσίας έρθει σε ισορροπία με τον αέρα, τότε, η αναλογία της ουσίας στον αέρα και στο νερό διατηρείται σταθερή για δεδομένη θερμοκρασία. Το ανθρώπινο σώμα έχει θερμοκρασία 37 deg C κατά μέσο όρο. Ο εκπνεόμενος αέρας εξέρχεται του στόματος με θερμοκρασία 34 deg C. Η αιθυλική αλκοόλη στο σώμα ακολουθεί το νόμο του Henry καθώς είναι πτητική και διαλύεται στο νερό. Για να είμαστε σίγουροι ότι ο πυρετός ή η υποθερμία δεν επηρεάζουν τα αποτελέσματα εις βάρος του μετρούμενου ατόμου, τα αλκοολόμετρα βαθμονομούνται σε λόγο 2100:1, μία υποτίμηση κατά 9%. Αν κάποιος άνθρωπος έχει πυρετό, τότε, υπάρχει υπερεκτίμηση του BAC, αλλά στην πράξη, ελάχιστοι οδηγούν με τόσο υψηλό πυρετό που επηρεάζει τις μετρήσεις. Οι έρευνες δείχνουν ότι περίπου 1,8% του πληθυσμού παρουσιάζει αναλογία μικρότερη από 2100:1, έτσι, ένα αλκοολόμετρο βαθμονομημένο για λόγο 2100:1, θα κάνει υπερεκτίμηση του BAC. Περίπου 14% του πληθυσμού παρουσιάζει αναλογία μεγαλύτερη από 2100:1 προκαλώντας υποεκτίμηση του BAC.
Φυσικά, η υπόθεση για αναλογία 2100:1 λαμβάνει υπόψη της έναν “μέσο” άνθρωπο, που δεν υπάρχει και έτσι η ακριβής ανάλυση μετρώντας τον εκπνεόμενο αέρα είναι δύσκολη, καθώς η διακύμανση της αναλογίας είναι μεγάλη.
Η διακύμανση στην ποσότητα του εκπνεόμενου αέρα μπορεί να δώσει λανθασμένα χαμηλές μετρήσεις. Το γεγονός αυτό προέρχεται από τη βιολογικά φυσιολογική διακύμανση του BAC σαν συνάρτηση του όγκου του αέρα στους πνεύμονες και αποτελεί παράδειγμα ενός παράγοντα που υπεισέρχεται στην ισορροπία του νόμου του Henry που χρησιμοποιείται στα αλκοολόμετρα. Η παρουσία πτητικών ουσιών είναι άλλο ένα παράδειγμα του πώς επηρεάζεται η ισορροπία αυτή, καθώς μίγματα πτητικών ουσιών μπορεί να είναι πιο πτητικά από τις ίδιες τις ουσίες, με αποτέλεσμα, τη δημιουργία υψηλών επιπέδων αιθυλικής αλκοόλης στην ισορροπία αίματος / αναπνοής, χωρίς στην πραγματικότητα το μετρούμενο άτομο να έχει καταναλώσει αλκοόλ.
Αλκοόλ στη στοματική κοιλότητα
Η πιο συνηθισμένη αιτία σφαλμάτων στα αλκοολόμετρα είναι η παρουσία αλκοόλ στο στόμα. Το αλκοολόμετρο υποθέτει πάντα ότι ο άερας που μετράει προέρχεται από τους πνεύμονες, ενώ στην πραγματικότητα, υπάρχει περίπτωση, το αλκοόλ να προέρχεται από το στόμα, το λαιμό ή το στομάχι. Για να αποφύγουμε τέτοιες περιπτώσεις, ο νομοθέτης, στον τελευταίο ΚΟΚ, και μετά από δική μου παράθεση δημοσίευσης του Παν/μιου του Sao Paolo, επέβαλε την αναμονή 15 min τουλάχιστον, από την τελευταία κατανάλωση αλκοόλ, πριν τη μέτρηση.
Το αλκοόλ που υπάρχει στο στόμα και μετράται από το αλκοολόμετρο, δεν έχει περάσει στο αίμα διαμέσου του στομάχου και της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού, αλλά απλά παρασύρεται από τον εκπνεόμενο αέρα. Έτσι, πολλαπλασιαζόμενο με την αναλογία 2100:1, δημιουργεί σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς την πραγματική τιμή του BAC στο μετρούμενο άτομο. (Βλ. παραπάνω δημοσίευση για τη δοκιμή με την πλύση του στόματος με ουίσκι).
Εκτός από την πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ, οι ποσότητες που βρίσκονται στο στόμα και στον οισοφάγο μπορεί να προέρχονται από εμετό ή ερευγμό. Σε αυτή την περίπτωση, τα αέρια από το στομάχι ανεβαίνουν και επικάθονται στον μαλακό ιστό του οισοφάγου και της στοματικής κοιλότητας, όπου μένουν μέχρι να εξαφανιστούν. Για τους ίδιους λόγους, ο νομοθέτης προβλέπει ότι το μετρούμενο άτομο πρέπει να βρίσκεται για 15 min τουλάχιστον εκτός επαφής με οτιδήποτε έχει σχέση με αλκοόλ. Στις ΗΠΑ, προβλέπεται παρακολούθηση του ατόμου για 15 min για τέτοια συμπτώματα, ώστε, να είναι σίγουρο ότι οι μετρήσεις θα είναι ακριβείς. Πολλά αλκοολόμετρα, μετρούν απότομες μειώσεις της συγκέντρωσης αιθυλικής αλκοόλης και απορρίπτουν τις μετρήσεις αυτές, ως προερχόμενες από ερευγμό του μετρούμενου ατόμου ή από υπολειπόμενο στη στοματική κοιλότητα αλκοόλ που παρασέρνεται από τον εκπνεόμενο αέρα.
Η παλινδρόμηση που εμφανίζεται συχνά σε ορισμένα άτομα είναι ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να αυξήσει λανθασμένα τις ενδείξεις ενός αλκοολομέτρου. Το στομάχι διαχωρίζεται από το λαιμό με μία βαλβίδα, ώστε, να απαγορεύεται η επιστροφή του περιεχομένου του στομάχου στον οισοφάγο και το στόμα. Αν η βαλβίδα αυτή δεν κλείνει τελείως το διάκενο, τότε, υγρά και αέρια από το στομάχι ανεβαίνουν προς τον οισοφάγο ή ακόμα και το στόμα και μετά μετρώνται από τα αλκοολόμετρα.
Αλκοόλ στο στόμα μπορεί να παραμείνει και για διάφορους άλλους λόγους. Οι τεχνητές οδοντοστοιχίες, η περιοδοντίτιδα ή η τερηδόνα μπορεί να δημιουργήσουν θύλακες που κρατούν αλκοόλ για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σφάλματα μπορεί να δημιουργηθούν και από χρήση στοματικών διαλυμάτων ή ακόμα και από φιλί με άτομο που έχει καταναλώσει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ.
Μετρήσεις κατά τη διάρκεια της απορρόφησης
Η απορρόφηση του αλκοόλ ξεκινά από 20 min (άδειο στομάχι) μέχρι 1,5 h (γεμάτο στομάχι) μετά την τελευταία κατανάλωση. Το μέγιστο της απορρόφησης συμβαίνει μέσα στην πρώτη ώρα. Κατά την αρχική φάση της απορρόφησης, η κατανομή της αιθυλικής αλκοόλης στον οργανισμό δεν είναι ομοιόμορφη. Ομοιομορφία στην κατανομή του αλκοόλ στον οργανισμό συμβαίνει μόλις η απορρόφηση ολοκληρωθεί. Έτσι, πριν επέλθει ισορροπία, κάποια σημεία του σώματος έχουν υψηλότερο BAC σε σχέση με άλλα. Η ανομοιομορφία αυτή παρατηρείται και στις φλέβες και αρτηρίες, με το αρτηριακό αίμα να έχει υψηλότερο BAC σε σχέση με το φλεβικό. Οι αιμοληψίες φυσικά, γίνονται από φλέβες.
Κατά την αρχική φάση της απορρόφησης, το BAC στο αρτηριακό αίμα είναι υψηλότερο, ενώ στη συνέχεια, είναι μικρότερο σε σχέση με το φλεβικό. Αυτό ισχύει κυρίως για μικρές δόσεις αλκοόλ. Αν η κατανάλωση συνεχιστεί, το σώμα φτάνει σε ισορροπία όταν η απορρόφηση και η απομάκρυνση είναι ίσες. Θεωρούμε ρυθμό απορρόφησης 0,02 g/dL /h/ποτό και ρυθμό απομάκρυνσης 0,015 g/dL/h. Ως ποτό θεωρούμε 43 g ουίσκι ή 143 g κρασί ή 340 g μπύρα.
Η αιθυλική αλκοόλη στην αναπνοή είναι μία αναπαράσταση ουσιαστικά της ισορροπίας μεταξύ της συγκέντρωσης αιθυλικής αλκοόλης καθώς τα αέρια από το αίμα περνούν από τον αρτηριακό αίμα στους πνεύμονες και φεύγουν με την αναπνοή. Το φλεβικό αίμα, παίρνει οξυγόνο για να το διανείμει στο σώμα. Το BrAC είναι μικρότερο από το BAC. Για να ήταν ίδιες οι τιμές θα έπρεπε οι πνεύμονες να μπορούν να ξεφουσκώνουν τελείως σε κάθε αναπνοή. Η πιο ακριβής μέτρηση του BAC δίνεται από το υγρό εντός του οφθαλμού που προφανώς δε γίνεται να μετρηθεί με καμία μη επεμβατική μέθοδο.
Προβολή στο παρελθόν
Στις ΗΠΑ είναι συνηθισμένο τα αλκοτέστ να λαμβάνουν χώρα στα τοπικά Α.Τ. οπότε η μέτρηση που γίνεται δίνει το BrAC εκείνη τη στιγμή. Έτσι όμως, δεν απαντάται το ερώτημα του ποιο ήταν το BAC κατά τη διάρκεια που το μετρούμενο άτομο οδηγούσε. Συνήθως, οι αστυνομικοί υπολογίζουν με αναγωγή στο παρελθόν (παλινδρομική παρεμβολή) το BAC. Χρησιμοποιούν ιδιότητες της φυσιολογίας (απορρόφηση, απομάκρυνση κτλ) για να υπολογίσουν το BrAC την ώρα οδήγησης και μετά υπολογίζουν το BAC.
Η παλινδρόμηση υπολογίζεται με βάση 5 παράγοντες και θεωρεί ρυθμό απομάκρυνσης 0,015 g/dL/h.
Παράδειγμα
Ώρα μέτρησης 22:00, αποτέλεσμα 0,080 BrAC, ώρα που έγινε το μπλόκο 21:00, ώρα τελευταίου ποτού 20:00, τελευταίο γεύμα 12:00.
Με βάση αυτά τα δεδομένα γνωρίζουμε ότι το τελευταίο ποτό καταναλώθηκε με άδειο στομάχι, που σημαίνει ότι η απορρόφηση του τελευταίου ποτού ολοκληρώθηκε σε 1 h, δηλαδή στις 21:00. Την ώρα του μπλόκου, λοιπόν, το αλκοόλ είχε πλήρως απορροφηθεί. Από τη στιγμή του μπλόκου, μέχρι τη στιγμή της μέτρησης πέρασε 1 h, οπότε απομακρύνθηκε 0,015 g/dL, οπότε το αλκοόλ την ώρα του μπλόκου ήταν: 0,080 + 0,015 = 0,095 BrAC. Με βάση αυτό, υπολογίζεται τώρα και το BAC. Στην Ελλάδα φυσικά, θα αρκούσε και μόνο η τιμή του BrAC, αν και τέτοιου είδους έλεγχοι δεν υπάρχουν στη χώρα μας.
Μύθοι σχετικά με τα αλκοολόμετρα
Υπάρχουν πολλοί μύθοι σχετικά με ουσίες και τεχνικές που ξεγελούν τα αλκοολόμετρα, δίνοντας σαν αποτέλεσμα χαμηλότερες τιμές BAC.
Το 2003 σε ένα επεισόδια των MythBusters δοκιμάστηκε μία σειρά μεθόδων που υποτίθεται ότι θα επέτρεπαν σε ένα άτομο να ξεγελάσει ένα αλκοολόμετρο. Δοκιμάστηκαν καραμέλες για την αναπνοή, κρεμμύδια, οδοντόκρεμα, στοματικό διάλυμα, κέρματα και μπαταρίες. Καμία από τις μεθόδους αυτές δεν είχε επιτυχία. Στην εκπομπή επισημάνθηκε ότι, μπορεί οι τεχνικές αυτές να ξεγελούν την αίσθηση της όσφρησης, αλλά, από τη στιγμή που η ανίχνευση της αιθυλικής αλκοόλης γίνεται με χημικές αντιδράσεις, οι ουσίες αυτές δεν σκεπάζουν την αιθυλική αλκοόλη όπως γίνεται στην όσφρηση, ασχέτως της ποσότητας που θα χρησιμοποιηθεί.
Στην εκπομπή, αναφέρθηκε επίσης ότι, ακόμα και να λειτουργούσε κάποια τεχνική από τις παραπάνω, θα απαιτούσε την εισαγωγή στο στόμα του μετρούμενου ατόμου ουσιών και αντικειμένων που θα γίνονταν αντιληπτά από τις Αρχές, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας ότι ένας ήδη μεθυσμένος οδηγός δυσκολεύεται να εκτελέσει αυτές τις διαδικασίες ακόμα και χωρίς να προσπαθεί να κρυφτεί.
Αναφέρθηκε, τέλος, ότι, ακόμα και αν ξεγελάσει κανείς ένα αλκοολόμετρο, η μέτρηση του BAC απευθείας με λήψη αίματος θα παρουσιάσει την αλήθεια. Φυσικά, αν η αρχική μέτρηση είναι αρνητική (με κάποιον μαγικό τρόπο), εννοείται ότι δε θα χρειαστεί μέτρηση με λήψη αίματος.
Άλλες ουσίες που μπορεί να μειώσουν το BAC είναι ο ενεργός άνθρακας που συγκρατεί την αιθυλική αλκοόλη, ή ένα οξειδωτικό αέριο (N
2O, CL
2, O
3 κτλ) που μπορεί να ξεγελάσει ένα αλκοολόμετρο με κυψέλες καυσίμου. Οργανικοί παράγοντες μπορούν να ξεγελάσουν αλκοολόμετρα που χρησιμοποιούν φασματομετρία υπερύθρου. Τα τελευταία αλκοολόμετρα είναι πιο εύκολο να ξεγελαστούν σε σχέση με τα εργαστηριακά, καθώς κάνουν μετρήσεις σε μικρό μέρος του υπέρυθρου φάσματος. Οι ουσίες όμως αυτές, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να αυξήσουν την απορρόφηση και επομένως και την ένδειξη BAC. Το Cl
2 επίσης, είναι τοξικό και διαβρωτικό και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην πράξη.
Και άλλες εκπομπές έχουν κάνει δοκιμές παρόμοιες με αυτές των MythBusters και τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια.
Προϊόντα που επηρεάζουν τις μετρήσεις
Προϊόντα όπως τα στοματικά διαλύματα που περιέχουν οινόπνευμα (αιθυλική αλκοόλη) μπορούν να ξεγελάσουν τα αλκοολόμετρα δίνοντας λανθασμένα υψηλές μετρήσεις. Το Listerine για παράδειγμα, περιέχει 27% αιθυλική αλκοόλη. Τα αλκοολόμετρα θεωρούν ότι ο εκπνεόμενος αέρας προέρχεται από τους πνεύμονες και το εκεί διαχεόμενο αλκοόλ, οπότε εφαρμόζοντας την αναλογία 2100:1 στον αέρα που έχει παρασύρει το στοματικό διάλυμα, εμφανίζονται εξαιρετικά υψηλές τιμές BAC, όπως έχουμε ήδη αναφέρει. Για την αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων, ο νομοθέτης έχει προβλέψει τη διενέργεια του αλκοτέστ, 15 min τουλάχιστον από την τελευταία κατανάλωση αλκοόλ, πράγμα που συμπεριλαμβάνει και τη χρήση στοματικών διαλυμάτων και συναφών προϊόντων που περιέχουν οινόπνευμα. Επίσης, αν η αρχική μέτρηση βγει πάνω από τα όρια που ορίζει ο νόμος για την επιβολή κυρώσεων, προβλέπεται και δεύτερη μέτρηση που ακολουθεί την πρώτη, μετά την παρέλευση 15 min τουλάχιστον.
Μία μελέτη που έλαβε χώρα, και, δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 1985 σε περιοδικό της Αστυνομίας των ΗΠΑ, είχε τίτλο: “ Field Sobriety Testing: Intoxilyzers and Listerine Antiseptic” . Επτά άτομα ελέγχθηκαν σε ένα Α.Τ. με ενδείξεις 0,00%. Κάθε άτομο, στη συνέχεια, έκανε στοματική πλύση με 20 mL Listerine για 30 s, όπως ορίζουν δηλαδή οι οδηγίες χρήσης. Και τα επτά άτομα ελέγχθηκαν στη συνέχεια στο αλκοολόμετρο με χρονικά διαστήματα 1, 3, 5, 10 min. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αρχικά κατά μέσο όρο εμφανίστηκε BAC 0,43%, συγκέντρωση που πλησιάζει τα όρια που προκαλούν θάνατο, αν φυσικά η τιμή αυτή είναι πραγματική. Μετά από 3 min, η μέση τιμή ήταν 0,020%, παρά την απουσία αιθυλικής αλκοόλης στο αίμα. Ακόμα και μετά από 5 min η μέση τιμή ήταν 0,011%.
Σε άλλη μελέτη, δοκιμάστηκαν οι επιδράσεις του σπρέι αναπνοής Binaca σε ένα αλκοολόμετρο Intoxilyzer 5000. Διενεργήθηκαν 23 δοκιμές με άτομα που ψέκασαν το στόμα τους και οι ενδείξεις έφτασαν μέχρι το 0,81%, πέρα και από τα όρια που ορίζουν το θάνατο. Οι επιδράσεις του σπρέι ήταν μετρήσιμες μέχρι και 18 min μετά τον ψεκασμό.
Ευχαριστώ.
Το παρόν άρθρο έχει αρχικά δημοσιευθεί εδώ: http://www.4tforum.gr/phpBB3/viewtopic. ... 2#p2162952